Voor vele paardenliefhebbers is ontwormen routine. Je wil je paard immers gezond houden en parasieten bestrijden hoort daar zeker bij. Toch is routinematig ontwormen niet zo’n goed idee. Dit artikel legt je uit waarom.
​

Wormen. Jakkes! De afkeer van de mens voor deze parasieten is begrijpelijk. Wormen onttrekken voedsel aan het lichaam, waardoor voedselarmoede en vermagering kunnen optreden. Ze kunnen ook buikpijn, misselijkheid en jeuk veroorzaken. De eitjes, die met de ontlasting mee naar buiten komen, kunnen er bovendien voor zorgen dat ook andere paarden op de wei besmet raken. Nogal logisch dus dat nagenoeg elke paardenhouder er komaf mee wil maken.
 
Vandaag de dag zijn er verschillende medicijnen beschikbaar om wormen mee aan te pakken. Probleem opgelost zou je denken. Helaas ligt het niet zo simpel. Er wordt namelijk nogal wat ‘blind’ gekuurd in de paardenwereld. Paardenliefhebbers volgen vaak één of ander standaard schema of ontwormen maar wat op het gevoel. Dikwijls wordt er ook preventief gekuurd, zonder te weten of het paard eigenlijk wel besmet is. “Voorkomen is beter dan genezen”, nietwaar?
 
Nou, nee. Net zoals willekeurig, overmatig of onnodig toedienen van antibiotica zorgt voor resistentie bij bacteriën, zal niet gericht ontwormen of vaak dezelfde producten gebruiken ook bij een wormpopulatie voor resistentie zorgen. Uiteindelijk zal ontwormen dan geen effect meer hebben. Bovendien is het onnodig toedienen van ontwormingsmiddelen niet goed voor de gezondheid van het paard. Als je bedenkt dat sommige studies uitwijzen dat bijna driekwart van de paarden onnodig worden ontwormd, dan kunnen we wel stellen dat we te maken hebben met een behoorlijk probleem.

​

Kort gezegd: door enkel te ontwormen wanneer het nodig is, en door het juiste ontwormingsmiddel te gebruiken. Met andere woorden: we moeten eerst een diagnose stellen. En dat doen we met een mestonderzoek.
 
Het doel van een mestonderzoek is om de infectiedruk (bijvoorbeeld op de weide) zo laag mogelijk te houden, want die bepaalt hoe zwaar de paarden uiteindelijk besmet zullen zijn. Mestonderzoek zal dus nagaan welke wormsoorten eventueel aanwezig zijn en hoe zwaar het paard ermee besmet is, zodat je kan bepalen of je paard al dan niet ontwormd moet worden, en waarmee precies.
 
Hoe gaat een mestonderzoek precies in zijn werk? Belangrijk is dat er verse mest wordt genomen, waarvan direct de bovenste laag wordt gebruikt. Dit is om te vermijden dat er wormen vanuit de grond eitjes in de mest gaan leggen, waardoor de resultaten niet langer betrouwbaar zijn. Vervolgens wordt de mest gemengd met een zogenaamde flotatievloeistof en gezeefd om de grove delen te verwijderen. Bij de meest gebruikte methode gaat dan een staaltje in een telkamer worden gebracht en onder de microscoop worden bekeken. Het aantal gevonden eitjes wordt dan via een bepaalde formule omgerekend naar eitjes per gram mest (de EPG-waarde). Op die manier kan de besmettingsgraad worden bepaald en wordt duidelijk of je paard al dan niet moet worden behandeld. Aan de hand van de gevonden eitjes kan ook precies worden gedetermineerd over welke wormsoort het gaat, zodat het juiste bestrijdingsmiddel kan worden gebruikt.
 
In geval van besmetting kan enkele weken na de behandeling het mestonderzoek worden herhaald om vast te stellen of de behandeling effectief is geweest of er eventueel resistentie is opgetreden. In het laatste geval kan er dan een alternatieve behandeling worden toegepast.
​

Een mestonderzoek kan je natuurlijk helemaal zelf uitvoeren. Je hebt er echter wel het nodige materiaal voor nodig (een microscoop met een minimale vergroting van 40x, een telkamer, pipetten, een zeef, verschillende bekers, een nauwkeurige weegschaal, flotatievloeistof, enz.). Dat vergt wel een investering. Bovendien moet je toch wat ervaring hebben met het uitvoeren van wetenschappelijke proeven en de nodige biologische kennis om wormeieren te herkennen en te bepalen van welke wormsoort ze afkomstig zijn.
 
Zonder het juiste materiaal, de correcte wetenschappelijke werkwijze en de nodige toegepaste kennis zijn de resultaten niet betrouwbaar en kan je natuurlijk ook niet gepast gaan behandelen. Het is daarom een goed idee om een mestonderzoek aan een vakbekwaam persoon over te laten. Gelukkig is een mestonderzoek iets waarbij HippoKyon je zeer binnenkort kan helpen. Neem gerust contact met me op voor verdere inlichtingen.

Eerst wat anatomie. Het tongbeen (of os hyoid) is een U-vormige structuur bestaande uit een aantal kleine botjes, gelegen tussen de kaken van het paard. Het tongbeen zorgt voor ondersteuning van de tong en de onderkaak. Om deze functie te kunnen uitoefenen is het verbonden met een twintigtal spieren. Vooraan is het tongbeen – zoals de naam al doet vermoeden -  verbonden met de tong. Achteraan maakt het tongbeen verbinding met twee grote spieren. De musculus omohyoideus loopt van het tongbeen naar de schouder en de musculus sternohyoideus loopt van het tongbeen naar het borstbeen. Een belangrijke verbinding voor de ruiter is die van het tongbeen met de m. omohyoideus. Deze laatste is via fascia, de buik en de beenspieren namelijk verbonden met de achterhand. Of met andere woorden: er is een duidelijke link tussen de tong van het paard (waar we met ons bit op inwerken) en de motor van de beweging van het paard (de achterhand). Ook de verbinding met de schouders en daardoor met de voorbenen is uiteraard belangrijk bij het rijden. Daarnaast zijn er nog connecties tussen het tongbeen en het strottenhoofd en de keelholte.

Uit het voorgaande zal al wel duidelijk geworden zijn dat het tongbeen een cruciale rol speelt in het welbevinden en de bewegingen van het paard. Het tongbeen is een vrij fragile structuur en kan dus gekwetst raken. Belangrijker is echter dat het tongbeen ‘vast’ kan komen te zitten. Daarvoor zijn er verschillende oorzaken:
 
a) materiaalfouten:

• Een fout bit of fout gebruik van het bit: de druk die het bit op de tong uitoefent belet dan de vrije beweging en de ontspanning van de tong in de mond. De spanning in de tong zet zich dan over op het tongbeen en via de aangehechte spieren naar de rest van het lichaam van het paard.
• Een te strakke sperriem of neusriem.
• Een slecht passend zadel. Hier is de aanvankelijke richting van de spanning omgekeerd: de stijfheid van de spieren (bvb. in de rug of schouder) zet zich over op het tongbeen, hetgeen op zijn beurt weer gevolgen heeft voor de rest van het lichaam.

 
b) onderhoud van het paard:

• Onvoldoende gebitsonderhoud. Dit kan zorgen voor een slechte balans in de kaak, de kaakgewrichten en het neusbeen. Deze onbalans kan zich dan weer verderzetten in het tongbeen.
• Een onjuist onderhoud van de hoef of een slechte bekapping. Ook hier loopt de aanvankelijke richting van de spanning weer omgekeerd: bijvoorbeeld vanuit de hoef via het voorbeen naar de schouder en zo verder naar het tongbeen en de rest van het lichaam.
• Een te ruwe inspectie van de mond of het gebit door de veearts of de tandarts. Het te ruw vastnemen van de tong kan de balans van het tongbeen totaal verstoren.
• Stresserende situaties in het algemeen.

 
c) de manier van rijden:

• Extreme bewegingen zoals hyperflexie/rollkür gaan het tongbeen zeer sterk belasten met mogelijk vastlopen tot gevolg. Maar ook met te veel druk ‘gewoon’ aan de teugel rijden is al voldoende om spanning op het tongbeen te zetten.
• Rijden met te harde handen en/of een (fout) gebruik van hulpteugels.
• Elke manier van rijden die het paard geen vrije beweging van hals en hoofd gunt, waardoor spanning en pijn in de nek ontstaan.

Een vastzittend tongbeen heeft grote gevolgen voor de bewegingen en het welzijn van het paard. Door de verbinding van het tongbeen met o.a. de achterhand, de keel en het strottenhoofd gaat spanning op het tongbeen de voortbeweging en de ademhaling negatief beïnvloeden. Verder is het tongbeen ook verantwoordelijk voor het vermogen van het paard om te ‘voelen’ waar het loopt, en dus ook om ons veilig te dragen wanneer we er op rijden.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat een paard met een vastzittend tongbeen een breed scala aan symptomen kan vertonen, zoals:
 

• Het bit niet aannemen.
• Zich verzetten tegen de hulpen.
• Een verstoorde motoriek: scheef lopen, te korte passen, de voorbenen ongelijk naar voren brengen, onvoldoende onderbrengen van de achterhand.
• De teugel vastnemen aan één kant.
• Onrustig zijn met de mond of de tong.
• Niet ontspannen of onvoldoende soepel bewegen.
• Gedragsproblemen (ten gevolge van hoofd- of nekpijn) zoals hoofdschudden.

Zoals met haast alle problemen met het paard, is regel nummer één: voorkomen is beter dan genezen. Probeer in de eerste plaats stress bij je paard te vermijden, zowel in zijn omgeving als door je manier van rijden. Zorg voor een goede ontspanning in de bewegingen. Gun je paard een vrije hals. Let op je teugeldruk; ideaal ligt deze tussen 0,5 en 1,0 kg. Gebruik het juiste materiaal: een aangepast bit, een goed passend zadel, correcte hulpteugels, enz. Maak neus- en sperriemen niet te strak. Verzorg het gebit en de hoeven van je paard op de juiste manier.
 
Jammer genoeg is een ideale wereld moeilijk te bereiken. Al doe je nog zo je best als ruiter, dan nog loopt het soms niet altijd zoals gewenst. Iedereen maakt wel eens fouten tijdens het rijden, omstandigheden waar je geen greep op hebt zorgen voor stress bij je paard of je materiaal veroorzaakt spanningen zonder dat je het meteen doorhebt. Krijgt je paard toch te maken met spanningen en een vastzittend tongbeen? Dan kan een ontspannende massage, cranio-sacrale behandeling of shiatsu eenmaal ontstane problemen verlichten of verhelpen. Uiteraard moet er dan tegelijkertijd bekeken worden waardoor de spanning werd veroorzaakt, zodat herhaling kan voorkomen worden.
 
Vertoont jouw paard één of meerdere van de hierboven aangehaalde symptomen? Heeft jouw paard last van spanning en loopt het rijden of de training niet lekker? Vermoed je dat je paard weleens last zou kunnen hebben van een vastzittend tongbeen? Aarzel dan zeker niet om ons te contacteren: wij helpen je graag verder!