Vastzittend tongbeen: een onderschat probleem?

Hoewel het tongbeen een belangrijk onderdeel van de anatomie van het paard is, zijn er nog veel ruiters die geen flauw idee hebben wat het tongbeen precies is. Diegenen die er toch al van gehoord hebben, weten vaak niet waarvoor het tongbeen precies dient en hoe belangrijk het eigenlijk wel is bij het rijden. In dit artikel leggen we je uit wat het tongbeen is, wat het belang ervan is voor paard (en ruiter) en hoe je problemen met een vastzittend tongbeen kunt oplossen.

Wat is het tongbeen?

Eerst wat anatomie. Het tongbeen (of os hyoid) is een U-vormige structuur bestaande uit een aantal kleine botjes, gelegen tussen de kaken van het paard. Het tongbeen zorgt voor ondersteuning van de tong en de onderkaak. Om deze functie te kunnen uitoefenen is het verbonden met een twintigtal spieren. Vooraan is het tongbeen – zoals de naam al doet vermoeden -  verbonden met de tong. Achteraan maakt het tongbeen verbinding met twee grote spieren. De musculus omohyoideus loopt van het tongbeen naar de schouder en de musculus sternohyoideus loopt van het tongbeen naar het borstbeen. Een belangrijke verbinding voor de ruiter is die van het tongbeen met de m. omohyoideus. Deze laatste is via fascia, de buik en de beenspieren namelijk verbonden met de achterhand. Of met andere woorden: er is een duidelijke link tussen de tong van het paard (waar we met ons bit op inwerken) en de motor van de beweging van het paard (de achterhand). Ook de verbinding met de schouders en daardoor met de voorbenen is uiteraard belangrijk bij het rijden. Daarnaast zijn er nog connecties tussen het tongbeen en het strottenhoofd en de keelholte.

Problemen met het tongbeen.

Uit het voorgaande zal al wel duidelijk geworden zijn dat het tongbeen een cruciale rol speelt in het welbevinden en de bewegingen van het paard. Het tongbeen is een vrij fragile structuur en kan dus gekwetst raken. Belangrijker is echter dat het tongbeen ‘vast’ kan komen te zitten. Daarvoor zijn er verschillende oorzaken:
 
a) materiaalfouten:

• Een fout bit of fout gebruik van het bit: de druk die het bit op de tong uitoefent belet dan de vrije beweging en de ontspanning van de tong in de mond. De spanning in de tong zet zich dan over op het tongbeen en via de aangehechte spieren naar de rest van het lichaam van het paard.
• Een te strakke sperriem of neusriem.
• Een slecht passend zadel. Hier is de aanvankelijke richting van de spanning omgekeerd: de stijfheid van de spieren (bvb. in de rug of schouder) zet zich over op het tongbeen, hetgeen op zijn beurt weer gevolgen heeft voor de rest van het lichaam.

 
b) onderhoud van het paard:

• Onvoldoende gebitsonderhoud. Dit kan zorgen voor een slechte balans in de kaak, de kaakgewrichten en het neusbeen. Deze onbalans kan zich dan weer verderzetten in het tongbeen.
• Een onjuist onderhoud van de hoef of een slechte bekapping. Ook hier loopt de aanvankelijke richting van de spanning weer omgekeerd: bijvoorbeeld vanuit de hoef via het voorbeen naar de schouder en zo verder naar het tongbeen en de rest van het lichaam.
• Een te ruwe inspectie van de mond of het gebit door de veearts of de tandarts. Het te ruw vastnemen van de tong kan de balans van het tongbeen totaal verstoren.
• Stresserende situaties in het algemeen.

 
c) de manier van rijden:

• Extreme bewegingen zoals hyperflexie/rollkür gaan het tongbeen zeer sterk belasten met mogelijk vastlopen tot gevolg. Maar ook met te veel druk ‘gewoon’ aan de teugel rijden is al voldoende om spanning op het tongbeen te zetten.
• Rijden met te harde handen en/of een (fout) gebruik van hulpteugels.
• Elke manier van rijden die het paard geen vrije beweging van hals en hoofd gunt, waardoor spanning en pijn in de nek ontstaan.

Problemen met het tongbeen herkennen.

Een vastzittend tongbeen heeft grote gevolgen voor de bewegingen en het welzijn van het paard. Door de verbinding van het tongbeen met o.a. de achterhand, de keel en het strottenhoofd gaat spanning op het tongbeen de voortbeweging en de ademhaling negatief beïnvloeden. Verder is het tongbeen ook verantwoordelijk voor het vermogen van het paard om te ‘voelen’ waar het loopt, en dus ook om ons veilig te dragen wanneer we er op rijden.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat een paard met een vastzittend tongbeen een breed scala aan symptomen kan vertonen, zoals:
 

• Het bit niet aannemen.
• Zich verzetten tegen de hulpen.
• Een verstoorde motoriek: scheef lopen, te korte passen, de voorbenen ongelijk naar voren brengen, onvoldoende onderbrengen van de achterhand.
• De teugel vastnemen aan één kant.
• Onrustig zijn met de mond of de tong.
• Niet ontspannen of onvoldoende soepel bewegen.
• Gedragsproblemen (ten gevolge van hoofd- of nekpijn) zoals hoofdschudden.

Wat kan ik eraan doen?

Zoals met haast alle problemen met het paard, is regel nummer één: voorkomen is beter dan genezen. Probeer in de eerste plaats stress bij je paard te vermijden, zowel in zijn omgeving als door je manier van rijden. Zorg voor een goede ontspanning in de bewegingen. Gun je paard een vrije hals. Let op je teugeldruk; ideaal ligt deze tussen 0,5 en 1,0 kg. Gebruik het juiste materiaal: een aangepast bit, een goed passend zadel, correcte hulpteugels, enz. Maak neus- en sperriemen niet te strak. Verzorg het gebit en de hoeven van je paard op de juiste manier.
 
Jammer genoeg is een ideale wereld moeilijk te bereiken. Al doe je nog zo je best als ruiter, dan nog loopt het soms niet altijd zoals gewenst. Iedereen maakt wel eens fouten tijdens het rijden, omstandigheden waar je geen greep op hebt zorgen voor stress bij je paard of je materiaal veroorzaakt spanningen zonder dat je het meteen doorhebt. Krijgt je paard toch te maken met spanningen en een vastzittend tongbeen? Dan kan een ontspannende massage, cranio-sacrale behandeling of shiatsu eenmaal ontstane problemen verlichten of verhelpen. Uiteraard moet er dan tegelijkertijd bekeken worden waardoor de spanning werd veroorzaakt, zodat herhaling kan voorkomen worden.
 
Vertoont jouw paard één of meerdere van de hierboven aangehaalde symptomen? Heeft jouw paard last van spanning en loopt het rijden of de training niet lekker? Vermoed je dat je paard weleens last zou kunnen hebben van een vastzittend tongbeen? Aarzel dan zeker niet om ons te contacteren: wij helpen je graag verder!